سرطان پروستات چیست؟
سرطان پروستات زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های غیرطبیعی در غده پروستات شروع به رشد کنترل‌نشده می‌کنند.
پروستات یک غده کوچک در مردان است که در زیر مثانه قرار دارد و مسئول تولید مایعی است که بخشی از مایع منی را تشکیل می‌دهد. این غده اطراف مجرای ادرار را احاطه کرده است و در عملکرد تولیدمثل نقش مهمی دارد.
سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان مردان است. برخی از انواع آن رشد آهسته دارند و خطری ایجاد نمی‌کنند، در حالی که انواع دیگر می‌توانند تهاجمی باشند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند. تشخیص زودهنگام باعث افزایش شانس درمان موفقیت‌آمیز می‌شود.
عوامل خطر (Risk Factors) ابتلا به سرطان پروستات
برخی از عوامل می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند:
۱. عوامل غیرقابل‌کنترل
- سن: خطر ابتلا بعد از ۵۰ سالگی افزایش می‌یابد و بیشتر موارد در مردان بالای ۶۵ سال دیده می‌شود.
- سابقه خانوادگی: داشتن پدر یا برادر مبتلا به سرطان پروستات، خطر را دو برابر می‌کند.
- جهش‌های ژنتیکی: جهش‌های ارثی در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 یا سندروم لینچ، می‌توانند خطر را افزایش دهند.
- نژاد: مردان آفریقایی-آمریکایی بیشتر در معرض این سرطان قرار دارند و معمولاً به نوع تهاجمی آن مبتلا می‌شوند.
۲. عوامل مرتبط با سبک زندگی و محیط
- رژیم غذایی ناسالم: مصرف زیاد چربی‌های اشباع‌شده، گوشت قرمز و لبنیات پرچرب ممکن است خطر را افزایش دهد.
- چاقی: اضافه وزن می‌تواند با انواع تهاجمی‌تر این بیماری مرتبط باشد.
- سیگار کشیدن: ممکن است در ایجاد سرطان‌های پیشرفته نقش داشته باشد.
علائم سرطان پروستات
در مراحل اولیه، سرطان پروستات ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر ظاهر می‌شوند:
✅ افزایش دفعات ادرار (به‌ویژه در شب)
✅ جریان ضعیف یا منقطع ادرار
✅ احساس عدم تخلیه کامل مثانه
✅ درد یا سوزش هنگام ادرار
✅ وجود خون در ادرار یا مایع منی
✅ اختلال نعوظ
✅ درد در کمر، لگن یا ران (در صورت گسترش سرطان)
🔔 توجه: بسیاری از این علائم می‌توانند ناشی از بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) باشند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص سرطان پروستات
۱. آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA)
- PSA پروتئینی است که توسط پروستات تولید می‌شود. افزایش سطح PSA در خون ممکن است نشانه سرطان باشد.
- این آزمایش برای مردان بالای ۵۰ سال یا ۴۰ سال به بالا در افراد پرخطر توصیه می‌شود.
۲. معاینه پروستات از طریق مقعدی (DRE)
- پزشک با لمس پروستات از طریق مقعد، هرگونه سفتی یا توده غیرطبیعی را بررسی می‌کند.
۳. تصویربرداری پزشکی
✔ سونوگرافی ترانس‌رکتال (TRUS) یا MRI: برای مشاهده اندازه و شکل پروستات.
✔ سی‌تی‌اسکن یا اسکن استخوان: در صورت مشکوک بودن به گسترش سرطان به سایر اندام‌ها.
۴. نمونه‌برداری از پروستات (بیوپسی)
- اگر نتایج PSA یا DRE غیرطبیعی باشد، نمونه‌برداری انجام می‌شود.
- با بررسی نمونه در آزمایشگاه، نوع و درجه سرطان تعیین می‌شود.
۵. تعیین میزان پیشرفت سرطان (Gleason Score و Stage)
- Gleason Score (بین ۲ تا ۱۰): نشان‌دهنده میزان تهاجمی بودن سرطان است.
- مرحله‌بندی (Stage I-IV): مشخص می‌کند که آیا سرطان محدود به پروستات است یا گسترش یافته است.
روش‌های درمان سرطان پروستات
درمان به مرحله سرطان، وضعیت بیمار و سرعت رشد تومور بستگی دارد.
۱. پایش فعال (در موارد کم‌خطر)
- اگر سرطان آهسته رشد می‌کند و علائمی ندارد، پزشک ممکن است فقط PSA را به‌طور منظم بررسی کند.
- مناسب برای افراد مسن یا بیمارانی که عوارض درمان را نمی‌پذیرند.
۲. جراحی (پروستاتکتومی)
🔹 پروستاتکتومی رادیکال: برداشتن کامل پروستات و بافت‌های اطراف.
🔹 جراحی لاپاروسکوپی یا رباتیک: روشی کم‌تهاجمی با دوره بهبودی سریع‌تر.
۳. پرتو درمانی (رادیوتراپی)
- پرتودرمانی خارجی (EBRT): پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی.
- براکی‌تراپی: قرار دادن دانه‌های رادیواکتیو داخل پروستات.
۴. هورمون‌درمانی (ADT – مهار آندروژن)
- کاهش تستوسترون که عامل رشد سلول‌های سرطانی است.
- روش‌ها شامل داروهای مهارکننده هورمون یا برداشتن بیضه‌ها (ارکیکتومی) هستند.
۵. شیمی‌درمانی
- معمولاً در مراحل پیشرفته که به هورمون‌درمانی پاسخ نمی‌دهد، استفاده می‌شود.
۶. درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی
- مهارکننده‌های PARP (Olaparib, Rucaparib): برای بیماران با جهش BRCA.
- ایمونوتراپی (Sipuleucel-T): تقویت سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان.
زندگی با سرطان پروستات و مراقبت‌های حمایتی
💙 چگونه با تشخیص سرطان کنار بیاییم؟
- حمایت عاطفی از خانواده، دوستان یا گروه‌های حمایتی می‌تواند مفید باشد.
- آگاهی از گزینه‌های درمانی به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند.
💙 مدیریت عوارض درمان
- بی‌اختیاری ادراری: شایع پس از جراحی، اما ممکن است با تمرینات لگنی بهبود یابد.
- اختلال نعوظ: استفاده از داروها، دستگاه‌های وکیوم یا جراحی می‌تواند کمک کند.
- خستگی و ضعف: تغذیه مناسب، ورزش سبک و استراحت کافی مفید هستند.
💙 مراقبت‌های پس از درمان
- آزمایش‌های PSA منظم برای بررسی بازگشت بیماری ضروری است.
حفظ سبک زندگی سالم (ورزش، تغذیه سالم و ترک سیگار) به بهبود کلی کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
✅ سرطان پروستات درمان‌پذیر است، به‌ویژه اگر زود تشخیص داده شود.
✅ غربالگری منظم PSA برای مردان بالای ۵۰ سال توصیه می‌شود.
✅ توجه به علائم ادراری و مراجعه سریع به پزشک ضروری است.