سرطان؛ نگاهی ساده، سریع و مختصر

.

سرطان به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که در آن سلول‌های بدن به شکل غیرقابل‌کنترل رشد و تکثیر می‌کنند. در حالت طبیعی، سلول‌های بدن به‌صورت منظم رشد کرده، تقسیم شده و در نهایت می‌میرند. اما در سرطان، جهش‌های ژنتیکی باعث رشد غیرعادی سلول‌ها و در نتیجه تشکیل تومور (Tumor) می گردد. برخی از این تومورها خوشخیم ( benign or non-cancerous) بوده و گسترش نمی یابند در حالی که برخی دیگر از این تومورها بدخیم ( malignant or cancerous) هستند که میتوانند به بافت های اطراف حمله کرده و یا از طریق خون و سیستم لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند (متاستاز).

.

(Kateryna Kon/Science Photo Library/Getty Images)

.

انواع سرطان

بیش از ۱۰۰ نوع سرطان شناسایی شده اما رایج‌ترین انواع آن شامل موارد زیر است:

۱. کارسینوم‌ها (شایع‌ترین نوع سرطان)

• منشأ: سلول‌های اپیتلیال (بافت پوششی اندام‌ها و غدد).
• مثال‌ها: سرطان پستان، سرطان ریه، سرطان روده بزرگ، سرطان پروستات.

۲. سارکوم‌ها

• منشأ: بافت‌های همبند (مانند استخوان، عضله، چربی و غضروف).
• مثال‌ها: استئوسارکوم (سرطان استخوان)، لیپوسارکوم (سرطان بافت چربی).

۳. لوسمی‌ها (سرطان خون)

• منشأ: مغز استخوان که در آن سلول‌های خونی به شکل غیرطبیعی رشد می‌کنند.
• مثال‌ها: لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL)، لوسمی مزمن میلوئیدی (CML).

۴. لنفوم‌ها

• منشأ: سیستم لنفاوی که بخشی از سیستم ایمنی بدن است.
• مثال‌ها: لنفوم هوچکین، لنفوم غیرهوچکین.

۵. سرطان‌های سیستم عصبی مرکزی

• منشأ: مغز و نخاع.
• مثال‌ها: گلیوبلاستوما، آستروسیتوما.

.

آمار سرطان در جهان و ایران

متاسفانه سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در سراسر جهان است و سالانه میلیون‌ها نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. آمار جهانی سرطان براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی و آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (WHO & IARC Reports) به شرح زیر است:

• شایع‌ترین سرطان‌ها در جهان:
  1. سرطان پستان (~۲.۳ میلیون مورد در سال)
  2. سرطان ریه (~۲.۲ میلیون مورد در سال)
  3. سرطان روده بزرگ (~۱.۹ میلیون مورد در سال)
  4. سرطان پروستات (~۱.۴ میلیون مورد در سال)

.

Global maps present the most common type of cancer incidence in 2022 in each country among (A) men and (B) women. The numbers of countries represented in each ranking group are included in the legend. Nonmelanoma skin cancer (excluding basal cell carcinoma) is the most common type of cancer in Australia and New Zealand among men and women and in the United States among men; however, it is excluded when making global maps. Source: GLOBOCAN 2022.

.

• علل اصلی مرگ ناشی از سرطان:
  1. سرطان ریه (~۱.۸ میلیون مرگ سالانه)
  2. سرطان روده بزرگ (~۹۰۰ هزار مرگ سالانه)
  3. سرطان کبد (~۸۳۰ هزار مرگ سالانه)

.

آمار سرطان در ایران نیز به علت مواردی مثل افزایش امید به زندگی، تغییر سبک زندگی و عوامل محیطی (رژیم غذایی نامناسب (مصرف زیاد نمک، غذاهای فرآوری‌شده)، استعمال دخانیات و آلودگی هوا، چاقی و کم‌تحرکی، تشخیص دیرهنگام سرطان به دلیل عدم انجام غربالگری‌های منظم) افزایش یافته است و به شرح زیر می باشد:

• شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان ایرانی:
  1. سرطان معده
  2. سرطان پروستات
  3. سرطان روده بزرگ

• شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان ایرانی:
  1. سرطان پستان (شایع‌ترین سرطان در زنان)
  2. سرطان تیروئید
  3. سرطان روده بزرگ

.

تأثیرات روانی و احساسی سرطان

تشخیص سرطان می‌تواند زندگی فرد را به‌طور اساسی تغییر دهد و استرس شدیدی به همراه داشته باشد. بیماران اغلب با واکنش‌های روانی و عاطفی مختلفی روبرو می‌شوند، از جمله:

۱. شوک و انکار

• بسیاری از بیماران در ابتدا نمی‌توانند بیماری خود را باور کنند و دچار احساس بی‌حسی و ناباوری می‌شوند.

۲. اضطراب و ترس

• نگرانی در مورد نتایج درمان، طول عمر، هزینه‌های مالی و تأثیر بیماری بر خانواده می‌تواند منجر به اضطراب شدید شود.

۳. افسردگی

• مطالعات نشان می‌دهد که ۳۰ تا ۴۰ درصد از بیماران مبتلا به سرطان دچار افسردگی می‌شوند، به‌ویژه بیمارانی که تحت درمان‌های شدید قرار دارند.

۴. انزوای اجتماعی

• بیماران ممکن است به دلیل بیماری یا عوارض درمان (مانند خستگی، ریزش مو) از جامعه فاصله بگیرند و احساس تنهایی کنند.

۵. رشد پس از تروما

• با وجود سختی‌ها، برخی بیماران به درک عمیق‌تری از زندگی می‌رسند و اولویت‌های جدیدی برای خود تعریف می‌کنند.

.

راهکارهای مقابله با مشکلات روانی ناشی از سرطان

۱. حمایت روان‌شناختی و مشاوره

• درمان شناختی-رفتاری (CBT) به بیماران کمک می‌کند تا با اضطراب و افسردگی مقابله کنند.
• گروه‌های حمایتی می‌توانند به اشتراک احساسات و تجربیات کمک کنند.

۲. تکنیک‌های کاهش استرس و مراقبه

• مدیتیشن، یوگا و تکنیک‌های تنفس عمیق به بهبود سلامت روانی بیماران کمک می‌کنند.

۳. حمایت خانوادگی و اجتماعی

• ارتباط قوی با خانواده و دوستان تأثیر مثبت زیادی بر روند درمان دارد.

۴. مداخلات پزشکی برای علائم روانی

• در برخی موارد، پزشکان ممکن است داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب را برای کمک به بیماران تجویز کنند.

.

نتیجه‌گیری

سرطان بیماری پیچیده‌ای است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. پیشرفت‌های پزشکی در تشخیص زودهنگام و درمان‌های نوین توانسته است میزان بقای بیماران را افزایش دهد، اما سلامت روانی بیماران نیز به اندازه درمان‌های جسمی اهمیت دارد. افزایش آگاهی درباره پیشگیری، غربالگری و حمایت روانی می‌تواند کیفیت زندگی بیماران و خانواده‌های آن‌ها را بهبود بخشد.