🔹 اصول کلی (General Principles)
اصول عمومی تغذیه در هنگام شیمی‌درمانی به شرح زیر است:
تغذیه باید فردمحور باشد
نیازهای تغذیه‌ای هر فرد بسته به نوع سرطان، رژیم شیمی‌درمانی، عوارض جانبی، و ترجیحات یا محدودیت‌های فردی متفاوت است. در صورت امکان، مشاوره با متخصص تغذیه در حوزه سرطان (انکولوژی) توصیه می‌شود.
وعده‌های کوچک و مکرر
شیمی‌درمانی ممکن است باعث کاهش اشتها شود. خوردن وعده‌های کوچک یا میان‌وعده هر ۲ تا ۳ ساعت، به حفظ دریافت کالری و پروتئین کمک می‌کند.
هیدراتاسیون (آبرسانی)
هدف، مصرف حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان مایعات در روز است، مگر اینکه پزشک محدودیتی تعیین کرده باشد. آب، آب‌گوشت‌های شفاف، دمنوش‌های گیاهی یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت به‌ویژه در صورت تهوع، استفراغ یا اسهال مفید هستند.
🔸 تمرکز بر درشت‌مغذی‌ها (مغذی‌های اصلی)
1. پروتئین
دلیل: کمک به ترمیم بافت‌ها و تقویت عملکرد سیستم ایمنی
منابع: تخم‌مرغ، مرغ، ماهی، لبنیات، توفو، حبوبات، کره مغزیجات، شیک‌های پروتئینی
2. کربوهیدرات
دلیل: منبع اصلی انرژی
منابع: غلات کامل (در صورت تحمل)، برنج، سیب‌زمینی، میوه‌ها، بیسکوییت ساده، جو دوسر
3. چربی‌ها
دلیل: انرژی با چگالی بالا، کمک به حفظ وزن بدن
منابع: روغن زیتون، آووکادو، مغزها، دانه‌ها، ماهی‌های چرب (مثل سالمون)، کره مغزیجات
🔹 مدیریت عوارض شایع شیمی‌درمانی
🔸 تهوع/استفراغ
- مصرف غذاهای خشک مانند بیسکوییت ساده، نان تست یا برنج ساده
- پرهیز از بوهای قوی، غذاهای چرب، تند یا بسیار شیرین
- نوشیدن چای زنجبیل یا مصرف آبنبات زنجبیلی (با تأیید پزشک)
🔸 بی‌اشتهایی
- تمرکز بر اسموتی‌های مغذی و میان‌وعده‌های پرکالری و پروتئینی
- افزودن شیرخشک، کره مغزیجات یا روغن به غذا برای افزایش کالری
- فعالیت بدنی سبک قبل از وعده غذا ممکن است اشتها را تحریک کند
🔸 زخم‌های دهانی
- پرهیز از غذاهای اسیدی، تند یا زبر و خشن
- انتخاب غذاهای نرم و ملایم مانند پوره سیب‌زمینی، تخم‌مرغ همزده، اسموتی
- استفاده از نی (در صورت تحمل) برای دور زدن نواحی زخم
🔸 تغییرات در طعم غذا
- آزمایش با مارینادها، سبزیجات معطر و چاشنی‌ها
- استفاده از قاشق و چنگال پلاستیکی در صورت طعم فلزی غذا
- تمرکز بر غذاهایی با ظاهر دلپذیر و بافت متنوع
🔸 اسهال
- پرهیز از غذاهای پر فیبر، چرب یا لبنیاتی
- استفاده از رژیم BRAT: موز، برنج، سس سیب، نان تست
- نوشیدن مایعات غنی از الکترولیت
🔸 یبوست
- در صورت تحمل، افزایش مصرف فیبر: میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل
- نوشیدن مایعات فراوان
- فعالیت بدنی سبک به بهبود حرکات روده کمک می‌کند
🔹 حمایت از سیستم ایمنی و ایمنی غذایی
ایمنی غذایی: به دلیل سرکوب سیستم ایمنی، خطر عفونت افزایش می‌یابد.
- پرهیز از گوشت، تخم‌مرغ یا ماهی خام یا نیم‌پز (مثل سوشی)
- شست‌وشوی کامل میوه‌ها و سبزیجات
- استفاده از لبنیات و آبمیوه‌های پاستوریزه
- پرهیز از غذاهای آماده‌ی رستورانی یا بوفه‌ای
🔹 مکمل‌های تغذیه‌ای
- تنها تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه استفاده شود. برخی مکمل‌ها (مانند آنتی‌اکسیدان‌ها) ممکن است با شیمی‌درمانی تداخل داشته باشند.
- در صورت ناکافی بودن تغذیه، از مکمل‌های مایع مانند Ensure یا Boost استفاده شود.
📌 چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
در صورت بروز هر یک از موارد زیر، باید فوراً با پزشک یا متخصص تغذیه‌ی انکولوژی مشورت شود:
- کاهش وزن ناخواسته
- تهوع مداوم
- ناتوانی در خوردن برای بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت