مقدمه
سرطان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین معضلات سلامت جهانی، در سال‌های اخیر با رشدی بی‌سابقه در میزان بروز و مرگ‌ومیر مواجه شده است. روند فزاینده این بیماری نه تنها در کشورهای توسعه‌یافته، بلکه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران نیز نگران‌کننده است. این مقاله به بررسی دقیق آمار جهانی و ملی، علل اصلی افزایش سرطان و راهکارهای مقابله با آن می‌پردازد.
وضعیت جهانی سرطان
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) و اطلس سرطان ۲۰۲۵، در سال ۲۰۲۲ بیش از ۲۰ میلیون مورد جدید سرطان و ۹.۷ میلیون مرگ ناشی از آن در جهان ثبت شده است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، موارد سرطان به بیش از ۳۵ میلیون مورد در سال برسد. سرطان پستان، ریه، روده بزرگ و معده در میان شایع‌ترین انواع قرار دارند.
دلایل افزایش جهانی سرطان:
- پیری جمعیت: افزایش امید به زندگی در بسیاری از کشورها موجب شده افراد بیشتری به سنین پرخطر سرطان برسند.
- رشد جمعیت: افزایش طبیعی جمعیت به معنای افزایش جمعیت در معرض خطر است.
- سبک زندگی ناسالم: چاقی، بی‌تحرکی، مصرف دخانیات و الکل و رژیم‌های غذایی پرچرب و پرقند نقش زیادی در افزایش خطر سرطان دارند.
- آلودگی محیطی و مواجهه با مواد سرطان‌زا: قرارگیری در معرض آلاینده‌هایی چون آزبست، آلودگی هوا، سموم شیمیایی (مانند PFAS) نیز خطر ابتلا به سرطان را بالا می‌برد.
- افزایش دقت تشخیص و ثبت اطلاعات: پیشرفت‌های فناوری پزشکی باعث شناسایی بیشتر و دقیق‌تر موارد سرطان شده است.
سرطان در ایران: آمار و تحلیل
مطابق آمار GLOBOCAN (۲۰۲۲)، ایران سالانه حدود ۱۳۷٬۲۰۰ مورد جدید سرطان و ۸۷٬۰۰۰ مرگ ناشی از آن را ثبت می‌کند. شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان شامل معده، پروستات و ریه و در زنان شامل پستان، روده بزرگ و تیروئید است.
پیش‌بینی تا سال ۲۰۲۵:
مطالعه منتشر شده توسط آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۲۵، میزان بروز سرطان در ایران تا ۴۲٪ نسبت به ۲۰۱۶ افزایش یابد. بیشترین رشد مربوط به سرطان‌های تیروئید، پستان، پروستات و روده بزرگ خواهد بود.
علل خاص افزایش سرطان در ایران:
- تغییر سبک زندگی سنتی به غربی شامل تغذیه ناسالم، کاهش تحرک، چاقی و مصرف دخانیات.
- افزایش سن جمعیت و رشد سالمندی.
- آلودگی محیط زیست در شهرهای بزرگ و مواجهه با مواد صنعتی سرطان‌زا.
- کاهش نرخ باروری و شیردهی و افزایش سن ازدواج.
- ضعف در پوشش غربالگری و تشخیص زودهنگام.
- فقدان سامانه یکپارچه ثبت سرطان و تفاوت در کیفیت داده‌های اپیدمیولوژیک در استان‌ها.
عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر درمان سرطان در ایران:
- بالا بودن هزینه‌های داروهای نوین مانند ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند.
- محدودیت پوشش بیمه برای بسیاری از خدمات درمانی سرطان.
- دسترسی محدود به مراکز تخصصی درمانی در مناطق محروم.
راهکارهای پیشنهادی برای مهار روند افزایشی سرطان:
- پیشگیری اولیه: کاهش مصرف دخانیات، ارتقای تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و مقابله با آلودگی هوا.
- پیشگیری ثانویه: گسترش غربالگری (مثلاً ماموگرافی، تست HPV، کلونوسکوپی) و تشخیص زودهنگام.
- آموزش و آگاه‌سازی عمومی: آموزش علائم هشداردهنده سرطان و فرهنگ‌سازی خودمراقبتی.
- تقویت زیرساخت‌های نظام سلامت: سرمایه‌گذاری در مراکز درمانی تخصصی و ایجاد شبکه ثبت سرطان یکپارچه.
- تأمین مالی درمان و دارو: اصلاح سیاست‌های بیمه‌ای برای پوشش بهتر درمان‌های نوین.
جمع‌بندی
افزایش سریع بروز سرطان در جهان و به‌ویژه ایران، نیازمند مداخله فوری و سیاست‌گذاری دقیق در حوزه بهداشت عمومی، سبک زندگی و نظام سلامت است. مقابله با این بحران تنها با ترکیبی از پیشگیری، تشخیص زودهنگام، دسترسی به درمان و آموزش عمومی ممکن خواهد بود.
منابع علمی
- GLOBOCAN 2022 و Cancer Today (IARC/WHO) برای داده‌های بروز و مرگ‌ومیر ۲۰۲۲ (Global Cancer Observatory)
- Cancer Atlas, 4th Edition – ACS و IARC: نیمی از مرگ‌ها قابل پیشگیری هستند، پیش‌بینی روند تا ۲۰۵۰ (American Cancer Society MediaRoom)
- آمار منطقه‌ای و جغرافیایی سرطان در ایران بر اساس تحلیل‌های معتبر منتشرشده (Global Cancer Observatory, The ASCO Post)
(این متن با همکاری هوش مصنوعی ChatGPT و بازنویسی انسانی تهیه شده است)